آیا مسیریاب بلد به‌طور عامدانه و سیستماتیک در نقشه‌های OSM خرابکاری می‌کند؟ (بروزرسانی)
مسیریاب‌های ایرانی ازجمله بلد برای مسیریابی به یکی از مشهورترین سرویس‌های نقشه دنیا به‌نام OpenStreetMap یا به‌اختصار OSM وابسته هستند. این پروژه‌ی جهانی رایگان و قابل ویرایش که با ایده‌گرفتن از ویکی‌پدیا به‌وجود آمده، داده‌های خود را به‌لطف صدها کاربر در سرتاسر جهان به‌دست می‌آورد.
به‌تازگی یکی از اعضای جامعه کاربران ایرانی OSM با نام کاربری «سوشا» از خرابکاری گسترده‌ی یکی از کاربران ایرانی در داده‌های نقشه‌ی عربستان سعودی خبر داده است. کاربر خرابکار ظاهرا برای مسیریاب ایرانی بلد کار می‌کند.
سوشا در پستی که در سایت ویرگول منتشر کرده احتمال انجام دو خرابکاری مختلف را مطرح و بررسی می‌کند:
تغییرات جاده هراز و آزادراه غدیر
به‌گفته‌ی این کاربر OSM Iran، در تاریخ ۳ اسفند ۹۹، مسدودیتی در دو محور «جاده هراز» و «آزادراه غدیر» به‌وجود آمد که باعث می‌شد مسیریاب‌هایی که از نقشه‌های OpenStreetMap استفاده می‌کردند، با مشکل مسیریابی مواجه شوند. این اتفاقات درحالی اتفاق افتاده بود که مسیریاب بلد محصول کافه‌بازار با این مشکل رو‌به‌رو نبود.
با بررسی‌های بعدی مشخص می‌شود کاربری ایرانی با نام arezu تغییرات منجر به بسته‌شدن معابر را در OSM ایجاد کرده است. با بررسی حساب‌های شبکه‌های اجتماعی و لینکدین این کاربر مشخص می‌شود که او در بلد کار می‌کند.
خرابکاری در نقشه‌های عربستان سعودی
جامعه‌ی کاربران ایرانی OSM در ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۰ متوجه می‌شوند که کاربرانی مشغول ویرایش نام خلیج فارس در این سرویس هستند. کاربران OSM Iran با برقراری تماس با بنیاد OSM سعی می‌کنند موضوع را به‌صورت دوستانه و مسالمت‌آمیز حل‌وفصل کنند، اما متاسفانه به‌دلیل بالابودن حجم خرابکاری کاربری ایرانی، تگ name از این سطح آبی به‌کل حذف می‌شود و OSM تصمیم می‌گیرد هر کشوری از هر اسمی که دوست دارد برای اشاره به این خلیج استفاده کند.
۲۸ خرداد ۱۴۰۰ کاربران عربستانی در Mailing List بنیاد OSM خبر از حجم گسترده‌ی خرابکاری سیستماتیک توسط ایرانی‌ها می‌دهند و فهرستی از کاربران ایرانی را منتشر می‌کنند که ۳۰۰ هزار آبجکت را از نقشه‌های این کشور حذف کرده‌اند.
قسمتی از مسیرهای حذف شده از نقشه‌ی عربستان در OpenSteetMaps به‌علت خرابکاری
با بررسی‌های OSM Iran مشخص می‌شود بیشترین حجم از خرابکاری متعلق به کاربر arezu است که پیش‌تر اشاره شد در بسته‌شدن جاده‌ی هراز دست داشته و ظاهرا برای بلد کار می‌کند.
واکنش بلد
بلد با انتشار توییتی، وابسته‌بودن ادیتور مذکور به آن‌ها را تأیید کرده؛ اما اقدامات خرابکارانه‌ی او را ناشی از «احساسات این همکار» و «بدون ارتباط سازمانی» با بلد عنوان می‌کند.
بیانیه رسمی بلد در ارتباط با تغییرات روی نقشه OSM pic.twitter.com/sHxJxJE9Np
— Balad (@balad_ir) July 2, 2021
بلد همچنین دلیل ویرایش در نقشه برای مسدود نشان دادن جاده‌ی هراز را ناشی از بارش سنگین برف می‌داند و مسدود نشان دادن آزادراه غدیر را به‌دلیل نرسیدن موعد افتتاح و تاریخ بهره‌برداری عنوان می‌کند.
بلد درانتها با ابراز ناراحتی از متداول‌شدن «انتشار مطالب دروغ درجهت تخریب»، حق شکایت قضایی از «انتشاردهندگان این مطالب غیرواقعی» را برای خود محفوظ می‌داند.
متن کامل بیانیه‌ی بلد را می‌توانید در ادامه مطالعه کنید:
بیانیه رسمی بلد در ارتباط با تغییرات روی نقشه OSM
نقشه OSM به‌عنوان یک منبع آزاد اطلاعاتی، نقشه پایه مورد استفاده بلد بوده و صحت اطلاعات آن همواره در راستای منافع بلد بوده است. در مقاله اخیر منتشرشده توسط یکی از ادیتورهای OSM، ادعاهایی طرح شده که بلد درجهت ایجاد شفافیت و رد این ادعاها توضیحات ذیل را ارائه می‌دهد:
خلیج فارس: پس از تغییر نام «خلیج فارس» به «خلیج عربی» در OSM و درپی شکل‌گرفتن جنگ ویرایشی و اصلاح چندباره نام «خلیج عربی» به «خلیج فارس» توسط ادیتور OSM شاغل در بلد، و اقدام متقابل توسط ادیتورهای سایر کشورها در نقشه OSM، مجموعه ویرایش‌هایی توسط یکی از ادیتورهای بلد، در اطلاعات خارج از ایران ایجاد شده که متناقض با قوانین OSM بوده است. ضمن درک احساسات این همکار و عده‌ای از هموطنان در مناقشات مشابه، هرگونه ارتباط سازمانی این موضوع به بلد را تکذیب می‌کنیم و معتقدیم که تغییرات این چنینی باید برمبنای اصول و قواعد اصلی در OSM انجام پذیرد. شایان ذکر است ازآنجایی که بلد درحال حاضر هیچ کاربری در خارج از کشور ندارد، صحت یا عدم صحت اطلاعات نقشه در خارج از ایران هیچگونه منفعت یا ضرری برای بلد ندارد.
تغییرات جاده هراز و آزادراه غدیر: هم‌زمان با بارش سنگین برف در تاریخ ۱۰ بهمن (https://plink.ir/K4B3K) مسدودی موقتی در جاده هزار رخ می‌دهد که به همین دلیل پیشنهاد مسدودی از طرف ادیتور OSM شاغل در بلد در نقشه OSM ثبت شده است.
آزادراه غدیر در ابتدای اسفندماه سال ۹۹ آماده استفاده شده، اما تاریخ شروع بهره‌برداری در روز ۷ استفاد و هم‌زمان با تاریخ افتتاح این آزادراه بوده است (http://plink.ir/bdOD7). به‌همین جهت در تاریخ ۵ اسفند پیشنهاد محدودیت برای این مسیر توسط یکی از ادیتورهای OSM شاغل در بلد روی نقشه osm ثبت شده است.
قراردادهای انحصاری: بلد ازابتدای تأسیس تابه‌حال از هیچگونه قرارداد انحصاری درارتباط با سازمان‌های دولتی استفاده نکرده است و نویسنده مقاله درصورتی که نتواند مدرکی دراین‌رابطه ارائه کند، از منظر قانونی باید پاسخگوی این اتهام واهی باشد. گزارش‌های سامانه‌های شفافیت نهادها و سازمان‌هایی مانند شهرداری‌ها گواه این است که اتفاقا بلد هیچگونه قرارداد پیمانکاری یا همکاری انحصاری با «سازمان‌های عمومی کشور» ندارد.
نقشه‌های آنلاین ایرانی و جهانی نقشه‌های پویایی هستند که با کمک صدهاهزار کاربر و ادیتور، روزبه‌روز درحال دقیق‌تر شدن هستند. برخی از این تغییرات به‌دلایل سهوی یا عمدی توسط کاربران به‌صورت اشتباه ثبت می‌شوند و با تلاش‌های ادیتورهای اصلی و مدیران، این موارد بررسی و اصلاح می‌شوند. درنهایت ضمن ابراز ناراحتی ازاینکه انتشار مطالب دروغ درجهت تخریب درحال تبدیل شدن به یک رویه مرسوم است، حق شکایت قضایی از انتشار دهندگان این مطالب غیرواقعی را برای خود محفوظ می‌دانیم.
به‌روزرسانی:
گروه OSM Iran پس از گفت‌وگوی مستقیم با «بلد» بیانیه‌ای منتشر کرد. در این بیانیه که متن آن در توییتر به اشتراک گذاشته شده، انجمن OSM Iran اعلام کرد که با توضیحات فنی شرکت مسیریاب «بلد»، پذیرفته که ویرایش اشتباه روی نقشه سیستماتیک نبوده است. به‌علاوه «بلد» اعلام کرده که با ادیتور خاطی قطع همکاری کرده و حالا هم قصد دارد در معرفی اعضای ادیتورهای خود به‌طور شفاف در ویکی بنیاد OpenStreetMap توضیح دهد.
بلد همچنین می‌خواهد یک خط ارتباطی با کاربران برای رفع مشکلات و کانال ارتباطی مستقیمی با گروه OSM Iran ایجاد کند تا از رخ‌داد مجدد حوادث مشابه جلوگیری کند. بااین‌حال بلد یادآور شده که «ادیتور معرفی شده در گزارش قبلی هیچ نقشی در این مورد نداشته.» درنتیجه انجمن OpenStreetMap Iran بابت مزاحمت‌های ایجاد شده به این شخص عذرخواهی کرد و گفت: «ادیتور خاطی فرد دیگری بوده که تشابه اسمی باعث این اشتباه شده است.»
انجمن OSM Iran درانتها تمایل خود برای همکاری دو طرفه با شرکت مسیریاب «بلد» در راستای بهبود نقشه و ایجاد گفتمان مثبت را اعلام کرده است. از این رو، «این انجمن سعی می‌کند در ویرایش نقشه به ویرایشگران شرکت مسیریاب «بلد» در صورت لزوم کمک‌های لازم را مبذول کند.»
